Uiterlijk en voorkomen zijn belangrijk. In ieder geval voor de beeldvorming van anderen. Wanneer je iemand ontmoet, dan kijk je naar uiterlijk en naar gedrag en daarop baseer je jouw initiële mening over die persoon. En dat doen we allemaal en veelal totaal onbewust. Tot zover niets aan de hand.
Gelukkig weten veel mensen dat er meer achter de eerste indruk kan zitten en ze staan er dan ook voor open om verrast of verbaasd te worden. Anderen zijn erg overtuigd van hun eigen kunnen en zeggen dan “ik weet binnen 2 minuten precies wat voor vlees ik in de kuip heb”. Ik vind dat soort uitspraken altijd heel erg knap; ik verdien mijn brood tenslotte met het onderzoeken van wie iemand is en wat hij/zij meebrengt en uniek maakt en dat kost mij met al mijn ervaring toch echt meer dan 2 minuten. Ook ik word nog regelmatig met mijn neus op de feiten gedrukt dat schijn inderdaad blijkt te bedriegen. Een aantal voorbeelden…
De sollicitant
Eén van onze trouwe klanten had een sollicitant voor een vacature en wilde die door ons laten analyseren op persoonlijkheid en ontwikkelbaarheid. De kandidaat zou eerst een zeer uitgebreide online analyse invullen en ik belde hem daarom om hem hiervoor uit te nodigen. Mijn eerste indruk, was dat hij ontzettend gejaagd was. Veel en snel praten. Was hij zenuwachtig? Gespannen? Belde ik ongelegen? Hij zei van niet. Vreemd wel, maar te vroeg om te oordelen.
Bij het maken van de analyse liep hij tegen technische problemen aan. Nadat deze opgelost waren, kwam de analyse terug met een te lage score op ‘getrouwheid’. Toen ik hem daarover belde, kreeg ik mijn vinger er niet achter wat de oorzaak was. Was hij uit balans door de technische problemen? Zat hij niet lekker in zijn vel? Vond hij solliciteren of analyses heel erg spannend? Ik heb hem in overleg daarom nog een keer uitgenodigd om de analyse te maken en helaas met hetzelfde resultaat. In overleg met de klant daarom een persoonlijk gesprek ingepland om hem in de ogen te kijken en dieper te kunnen graven (je bent Master Interrogator of niet tenslotte!).
Het persoonlijke gesprek gaf snel veel duidelijkheid. Hij legde het zelf direct op tafel. Hij heeft ADHD en niet zo’n beetje ook. Hij heeft in zijn leven en carrière geleerd om ermee om te gaan en zet het soms zelfs in als kracht. Maar ja, het heeft ook schaduwzijden en valkuilen. Zo is zijn aandachtspanne te kort voor de uitgebreide analyse en dat is voor mij volkomen begrijpelijk. Gelukkig is hij open en geeft hij grote blijk van zelfreflectie, waardoor ik een heel ander en bovenal heel positief beeld krijg van zijn persoonlijkheid en kandidatuur voor onze klant. Past hij bij ieder team? Nee, maar bij het juiste team kan ontzettend veel brengen en bijdragen!
De vader langs de lijn
Een ander voorbeeld kwam voorbij langs de lijn bij het hockeyveld. Twee van onze dochters spelen namelijk hockey en de middelste redelijk fanatiek en sinds een paar maanden zelfs in de selectie (trotse bonuspapa!). Een vader van een teamgenootje is altijd heel erg betrokken, helpt bij trainingen, gaat mee naar alle wedstrijden en dat benijd ik weleens. Mijn multi-ondernemerschap heeft schaduwzijden en ik ben me ervan bewust dat dat het gevolg van mijn eigen keuze is.
Mijn eerste indruk van de bewuste hockeyvader was dat hij onverzorgd was. Waarom? Omdat hij nauwelijks nog een fatsoenlijke tand in zijn mond heeft. Geen kunstgebit, maar een soort bruine halve stompjes, als er überhaupt op sommige plekken iets van een tand zichtbaar is. Niet heel representatief en als je zo met je gebit omgaat, hoe ga je dan met de rest van je voorkomen om? Ik betrap me erop dat ik het initieel ook extrapoleer naar zijn verdere bestaan met gedachten als dat hij op zijn werk vast ook slordig zal zijn. Vervolgens corrigeer ik mezelf direct dat mijn gedachtegang eigenlijk kant noch wal raakt.
Op een ontspannen moment vind ik een relaxte manier om hem te vragen of hij veel last van zijn gebit heeft? Hij blijkt er prettig openhartig over en het antwoord is duidelijk ja. Hij lijdt aan een zeer ernstige vorm van parodontitis. Een aandoening waarbij kaak- en tandweefsel worden afgebroken. Klinkt niet heel tof en hij zit er ook erg mee. Door een bijkomende complicatie kan hij nu niet zomaar een kunstgebit, maar zijn ze eerst hard aan het strijden om de aandoening tot stoppen te krijgen. Hij schaamt zich voor het aangezicht en weet dat hij er soms op wordt aangekeken. Ik kan me dat heel goed voorstellen en voel me beschaamd om mijn eigen stigmatisering.
En ik zelf dan…
Aan mij zie je meestal niets heel afwijkends. Hooguit een hoge mate van extraversie, gedrevenheid en energie, maar dat bedoel ik hier niet. Pas als ik naar het toilet moet om te plassen, zou je iets kunnen zien. Ik neem namelijk altijd een toilettas mee en dat is niet om mijn make-up bij te werken.
De korte versie van het verhaal is dat mijn blaas kapot is. Het is een zak die vocht vasthoudt, maar de ‘knijpfunctie’ werkt niet meer. Ik kan dus niet meer normaal plassen en heb een hulpmiddel nodig in de vorm van een katheter om te kunnen plassen. Dat is nu een normaal onderdeel van mijn bestaan en daar zit ik totaal niet mee. Een tijdje terug liep ik echter voor het eerst op kantoor bij een klant tegen beeldvorming hieromtrent aan.
Als ik ga plassen moet ik namelijk een soort ritueel uitvoeren: Eerst katheter klaar hangen (ik plak een plastic wegwerpverpakking tegen de muur) en een vel vochtig toiletpapier klaarleggen. Dan ga ik eerst mijn handen wassen. Ik moet namelijk zo steriel mogelijk zijn omdat ik iets in mijn lichaam ga inbrengen (sorry als dit te expliciet voor je is). Daarna ga ik terug het toilethokje in, doe de deur dicht met een stukje wc-papier omdat ik de deur niet mag aanraken omdat ik anders niet meer steriel ben. Daarna kan ik ‘aan de slag’.
Bij de klant was ik na de eerste plasvoorbereidingen net uit het toilethokje gelopen om mijn handen te wassen, toen de klant ook de toiletruimte in liep. Hij zag dat ik het toilethokje verliet en de deur open liet staan. Die deed hij dus achter mij dicht. Logisch, want normaal nogal onbehoorlijk dat je de deur niet achter je sluit. Ik had nu echter een probleem! Ik kan niet mijn handen wassen en dan de deur vanaf de buitenkant open doen, want dan ben ik niet meer steriel… Het enige wat ik kon doen, is de deur eerst weer opendoen en nogmaals mijn handen wassen. Daarna ben ik bewust naar de klant toegegaan en heb hem uitgelegd waarom ik dat deed. Hij verontschuldigde zich direct, omdat hij het inderdaad niet zo netjes vond dat ik de deur open liet staan, maar hij deze uitleg in het geheel niet had overwogen. Ik kon hem niet anders dan gelijk geven, want de schijn was bedrieglijk in dit geval.
Conclusie
Schuilt er achter alles wat je ziet een onverwachte uitleg? Nee natuurlijk niet. Sommige mensen hebben oneigenlijk (niet uit schaamte) iets te verbergen, zijn gewoon slordig en onverzorgd of gedragen zich asociaal. Maar niet iedereen. Als je twijfelt, doe je er dus verstandig aan om een open vraag te stellen. Niet verwijtend, maar onderzoekend zoals ik deed bij de vader bij het hockeyveld.
In feite verontschuldig jij jezelf op die manier dat je met onvoldoende informatie al conclusies trok en dat je dat zelf ook niet oké vond. Je geeft de ander er respectvol de ruimte mee om er de juiste invulling aan te geven. Zo ontstaan de mooiste gesprekken en heb ik ervaren dat stille wateren vaak diepere gronden hebben en dat uiterlijke schijn veelal bedrieglijk is.
Ik wens je veel verwondering!
Inspirerende groet,
Bart M. Diepenbroek